Iiraan, oo si rasmi ah loo yaqaan Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Iiraan, waa dal leh ilbaxnimo fac weyn iyo muhiimad istaraatiiji ah oo joogto ah oo ka jirta juquraafi ahaan Galbeedka Aasiya, kuna yaalla meel dhexe oo u dhaxaysa Bariga Dhexe, Aasiya Dhexe, iyo Koonfurta Aasiya, iyadoo leh marinno biyo muhiim ah sida Gacanka Faaris iyo Badda Caspian.
Dadkeedu wuxuu ka badan yahay 88 milyan, badankoodna waa Faarisi iyo Shiico Muslimiin ah, iyadoo ay jiraan kooxo yaryar oo qowmiyadeed iyo diimeed.
Caasimadda Tehran waa xarunta siyaasadda, dhaqaalaha, iyo dhaqanka ee dalka. Nidaamka siyaasadeed ee Iiraan waa isku dhaf u gaar ah oo ka kooban kelitalis diimeed Islaami ah iyo nidaam dimoqraadi ah, iyadoo hoggaanka sare uu gacanta ku hayo Hogaamiyaha Sare Ayatollah Cali Khamenei, halka Madaxweynaha oo hadda ah isbeddel-doon Masoud Pezeshkian uu maamulo arrimaha gudaha isagoo hoos imanaya kormeer adag oo diimeed.
Hay’adaha sida Majlis-ka (Baarlamaanka), Golaha Ilaalinta (Guardian Council), iyo Golaha Danta Qaranka (Expediency Council) ayaa dhisaya nidaam ay hadheeyaan khilaafaadka u dhexeeya kuwa xagjirka ah ee taagersan nidaamka diimeed iyo kuwa isbeddel doonka ah.
Iiraan, oo hore loogu yiqiin Boqortooyadii Faaris, waxay leedahay taariikh qoran oo ka badan 2,500 sano, laga bilaabo Boqortooyadii Achaemenid ilaa duullaankii Islaamka, Boqortooyadii Safavid, iyo Kacdoonkii Islaamiga ahaa ee 1979-kii oo meesha ka saaray boqortooyadii kuna beddelay nidaam kelitalis diimeed ah.
Dhacdooyin muhiim ah sida afgembigii 1953 ee ay taageereen CIA-da Mareykanka iyo dagaalkii Iiraan iyo Ciraaq (1980–1988) ayaa si weyn u saameeyay aqoonsiga casriga ah ee dalka.
Xagga siyaasadda dibadda, Iiraan waxay leedahay saaxiibbo iyo cadow xun oo joogto ah la leh Mareykanka iyo Israa’iil, waxayna la gashay wadahadallo adag oo ku saabsan barnaamijkeeda nukliyeerka (JCPOA), iyadoo sidoo kale xiriir dhow la leh dalal iyo kooxo ay ka mid yihiin Suuriya, Xisbullah, iyo Xuutiyiinta, taasoo abuurtay waxa loo yaqaan “laxanka Shiicada” ee gobolka, halka tartanka ay la leedahay Sucuudiga uu sii huriyo xiisadaha gobolka.
Dhaqaale ahaan, Iiraan waxay hodan ku tahay saliidda iyo gaaska dabiiciga ah waxaana ay leedahay kaydka afraad ee ugu badan saliidda iyo kii labaad ee gaaska adduunka, balse waxay wajahaysaa caqabado culus sida cunaqabatayn, sicir barar, iyo qiimo dhac ku yimid lacagta gudaha, taasoo dhalisay in dhallinyaradu si weyn uga hayaamaan dalka.
Gudaha dalka, Iiraan waxay la tacaaleysaa kacdoonno shacab, cadaadis ku saleysan jinsiga, iyo mudaharaadyo xooggan sida kuwii ka dhashay dhimashadii Mahsa Amini sanadkii 2022, kuwaas oo muujinaya caro xooggan oo ka dhalatay xukunka kali-talisnimada ah.
Dhinaca tiknoolajiyadda, Iiraan waxay horumar ka gaartay awooda weerarada internetka iyo diyaaradaha aan duuliyaha lahayn, waxayna taageertaa dagaalyahanno ka socda dalal ay ka mid yihiin Ciraaq, Suuriya, Lubnaan, iyo Yemen.
Inkastoo ay jirto xakameyn adag oo lagu hayo warbaahinta iyo shuruuc adag oo ku saabsan labiska, bulshadeeda ayaa weli firfircoon oo leh waxbarasho sareysa, iyadoo caan ku ah suugaanta, filimada, farshaxanka, iyo dhismayaasha, islamarkaana ay sii xoogeysanayaan dhaqdhaqaaqyada bulshada gaar ahaan kuwa dhallinyarada iyo haweenka ee dalbanaya isbeddel bulsho, xuquuqda aadanaha, iyo xorriyado dheeraad ah.
